4 mei 100 jaar geleden

Beweging van de 4e Mei 五四运动

Het is op 4 mei precies een eeuw geleden dat op 4 mei 1919 in Beijing studenten de straat opgingen om te betogen tegen imperialisme en kolonialisme. Daar kwam de Beweging van de 4e Mei uit voort, een politieke en culturele beweging voor meer gelijkheid en modernisering van China.

In 1911 was er een eind gekomen aan het keizerrijk. Sun Yatsen en zijn Nationalistische Partij riepen de Republiek China uit. Maar al snel viel China uiteen. Regionale ‘krijgsheren’ maakten in hun gebied de dienst uit. In Beijing en grote delen van het noorden van China was dat Yuan Shikai. Hij dacht zelfs een nieuwe dynastie te kunnen starten, maar overleed in 1916. Chaos en verdeeldheid heersten, de idealen van de Republiek leken ver weg.

Het zwakke centrale gezag kon niet voorkomen dat de Japanners tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-18) de Duitse concessiegebieden in China innamen. Bij de Vredesbesprekingen in Versailles, die op de oorlog volgden, gaven de Westerse machten toe aan de Japanse druk en lieten Japan de voormalig Duitse concessies behouden. Toen dit in China bekend werd gingen eerst studenten en daarna ook anderen de straat op en waren er anti-Japanse stakingen. Dit is bekend geworden als de nationalistische Beweging van de 4e Mei (1919).

Het begon met demonstraties, stakingen en boycotacties, maar werd ook een beweging voor culturele en sociale modernisering. Men hield de traditionele Confuciaanse waarden verantwoordelijk voor het verval van China sinds de 19e eeuw. De studenten omarmden moderne westerse waarden. Geen Confucius meer, maar Meneer Wetenschap (赛先生; sai xiansheng) en Meneer Democratie (德先生; de xiansheng) moesten de basis vormen.

Items waren onder andere het gebruiken van de spreektaal bij het schrijven en vrouwenemancipatie. Beide waren revolutionaire ideeën in het China van die tijd.

Het klassieke Chinees maakte kennis alleen toegankelijk voor een geleerde elite. Nadat de schrijver Lu Xun in 1918 zijn ‘Dagboek van een Gek’ had gepubliceerd, werd dat hét voorbeeld voor de beweging. Mede door de 4 Mei Beweging kwam er meer en beter onderwijs, ook voor vrouwen. En er kan worden gesteld dat de 4 Mei Beweging het pad bereidde voor de Communistische Partij, die 2 jaar later in 1921 werd opgericht.

We zijn benieuwd hoe de ‘neo-confuciaan’ Xi Jingping de 4 Mei Beweging zal laten herdenken.